Teofil Piłat urodził się w 1877 r. w Racławicach koło Niska, jako syn Katarzyny i Michała Piłatów. W wieku 26 lat założył własną rodzinę. Razem z żoną Józefą doczekał się córki i dwóch synów. Posiadał duży areał ziemi, którym sprawnie zarządzał. Jako młody gospodarz stał się aktywnym członkiem Towarzystwa „Kółek Rolniczych” – organizacji społeczno-gospodarczej, mającej na celu zwiększenie i doskonalenie produkcji rolnej. Nie bojąc się nowoczesnych rozwiązań prowadził na własnej ziemi pola doświadczalne, testując nową metodę i wydajność uprawy wczesnych odmian ziemniaków.
Posiadał w sobie także żyłkę przedsiębiorczości. W późniejszym czasie z powodzeniem prowadził ze swoim synem przedsiębiorstwo produkujące materiały budowlane.
Znany był z tego, że mocno angażował się w lokalne życie społeczne i polityczne. Podejmował starania, by w Nisku powstała wiejska spółdzielnia oszczędnościowo-pożyczkowa – Kasa Stefczyka, która umożliwiała miejscowym, mniej zamożnym chłopom uzyskać korzystne pożyczki na inwestycje w gospodarstwa (na zakup ziemi, maszyn rolniczych, zwierząt, karmy, budowę zabudowań itp.). Gdy w 1908 r. Skok Stefczyka rozpoczął działalność w Nisku, objął w nim funkcję skarbnika. Doświadczenie to wykorzystał zasiadając później w pierwszym zarządzie Banku Spółdzielczego w Nisku.
W czasach odradzającej się Polski, będąc przywiązanym do ziemi ojczystej przedstawicielem wsi, w sposób naturalny podzielał poglądy politycznie ugrupowań chłopskich. Wierzył w koncepcję, że opanowanie przez chłopów samorządów gminnych ma realne znaczenie polityczne i społeczne. Chciał widzieć chłopów w roli gospodarzy kraju w myśl hasła: „Ziemia, władza i oświata dla ludu”. Ciesząc się zaufaniem społecznym, w wieku 51 lat został kandydatem na posła z powiatu niżańskiego w wyborach do Sejmu II kadencji w 1928 r. z ramienia chłopskiej partii PSL „Wyzwolenie”. Uczestnicząc w wiecach przedwyborczych zasłynął jako niezły mówca. Choć nie zdobył poparcia, które dałoby mu moc decydowania o sprawach Niska na wyższym szczeblu, nie zarzucił pracy na rzecz środowiska lokalnego.
W czasie wciąż trwającego procesu tworzenia się struktur administracyjnych niepodległego państwa, pełnił funkcję naczelnika gminy i kierował działalnością Zarządu Miejskiego w Nisku. Gdy na mocy ustawy scaleniowej z 1933 r., gminę Nisko oficjalnie podniesiono do rzędu miast, stał się pierwszym burmistrzem naszego miasta. Urząd ten piastował do 1934 r.
Teofil Piłat zmarł w 1945 r. i jest pochowany na cmentarzu w Nisku.
Karolina Kutyła
Teofil Piłat – pierwszy burmistrz Niska, 1932 r. fragment fotografii ze zbiorów NCHiT.
