Historia

W tradycji zachowano i w opracowaniach historycznych zapisano, że pierwsza projekcja filmu w niżańskim ,,Sokole” miała miejsce w 1908 r. Było to wielkie wydarzenie w życiu środowiska niżańskiego, ale były ku temu doskonałe warunki – duża sala i prąd elektryczny.

Pierwsze wyświetlane filmy były nieme, ale szybko przy gotowano ozdobniki dźwiękowe. Po kilku latach w czasie projekcji filmów niemych w niżańskim „Sokole” grała orkiestra „Podwórze”, składająca się ze skrzypiec, gitar i mandolin. Twórcą jej był Wilhelm Krach, późniejszy profesor AGH w Krakowie. W niżańskim kinie gromadziła się elita: pracownicy starostwa, oficerowie, nauczyciele.

25 października 1932 r. na stadionie w Nisku po raz pierwszy, wyświetlano na wolnym powietrzu film dźwiękowy. Film oglądali niżańscy harcerze i zaproszeni goście. 2 lutego 1933 r. w świetlicy harcerskiej, w czasie opłatkowej zbiórki niżańskiego Hufca Harcerzy też wyświetlono film. Kronikarz zapisał: „Po gawędzie Janusz przyrządził nam niespodziankę, a mianowicie kino. Wyświetlił nam kilka filmów bardzo ciekawych i interesujących tak, że niektórzy
podeszli pod sam ekran, ażeby dokładniej obserwować każdy szczegół”.

Do wybuchu drugiej wojny światowej w niżańskim „Sokole” filmy były wyświetlane regularnie.

Od 16 września 1944 r. budynek ,,Sokoła” w Nisku był zajmowany przez Przedsiębiorstwo Państwowe „Film Polski” – powstało Kino „San”. Pierwszym kierownikiem Kina „San” był Wojciech Sopała. W budynku „Sokoła” mieszkał Jan Błądek, który w latach międzywojennych i zaraz po drugiej wojnie światowej był pracownikiem kina.

On rozwieszał terminarze filmowe, był bileterem, on wpuszczał do kina. W 1948 r. PP „Film Polski” wystąpiło oficjalnie o przekazanie budynku na prowadzenie kinoteatru świetlnego. W uzasadnieniu podano, że sala posiada urządzoną kabinę operatora i scenę z ekranem, a budynek posiada „przeważający charakter teatru świetlnego”. Kino „San” należało do Okręgowej Dyrekcji Rozpowszechniania Filmów w Rzeszowie.

W latach późniejszych kierownikami kina byli: Stanisław Pałac, Jan Młynarski, Franciszek Bylicki i Halina Bacewicz. Obowiązki operatorów pełnili: Tadeusz Rabiej i Jan Młynarski. W 1952 r. pracę podjęła, jako bileterka Czesława Rabiej. Od 1973 r. kinooperatorem jest Andrzej Bacewicz, absolwent trzyletniej szkoły kinooperatorskiej w Markach k. Warszawy. Przez niżańskie kino przewinęli się jeszcze inni kinooperatorzy i pracownicy. Filmów wyświetlano wiele, a projekcje niektórych obsługiwało co najmniej dwie osoby. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku o
planach filmowych Kina „San” na każdy miesiąc informował Informator Kin Rzeszowskich (od 1969 r. Informator Kin) wydawany na poszczególne miesiące przez Wojewódzki Zarząd Kin w Rzeszowie (od 1975 r. Okręgowe Przedsiębiorstwo Rozpowszechniania Filmów w Rzeszowie). Cykliczną imprezą były Dni Filmu Radzieckiego. Filmami szczególnymi, o wyjątkowo dużym zainteresowaniu, były: Faraon, Złoto Alaski, Jeden przeciw wszystkim, Dwaj z Teksasu, Winnetou, Marysia i Napoleon, Mściciel w masce.

W latach osiemdziesiątych, Mieczysław Barnat, ekonomista z wykształcenia, pasjonat kina i filmu polskiego, absolwent Małej Akademii Filmowej w Lublinie wykorzystywał swoją wiedzę i pasję filmową na rzecz środowiska niżańskiego organizując w ,,Sokole” cykl imprez zatytułowanych Pokochać film. W 1987 r., w dwudziestą rocznicę Śmierci Zbigniewa Cybulskiego, razem z Marianem Pelicem, przygotowali 3-dniowy cykl seansów pt. Zbyszek-życie i legenda.

Mieszkańcy Niska pamiętają, jak przed niżańskim Kinem „San” ustawiały się kolejki, aby kupić bilet. Andrzej Bacewicz w wywiadzie powiedział: „Pamiętam na przykład Wejście smoka, na które do kasy, na sporym mrozie, stała zawijana kolejka. Wtedy, a były to lata osiemdziesiąte XX wieku, graliśmy od poniedziałku do niedzieli non stop. W samą niedzielę było nawet do pięciu seansów”.

W 1991 r., w wyniku reorganizacji Rejonowego Ośrodka Kultury w Nisku, Kino „San” weszło w skład Niżańskiego Centrum Kultury ,,Sokół”.

Po stu latach od wyświetlenia pierwszego filmu stałe seanse kinowe w Nisku odbywają się cztery razy w tygodniu (środy, piątki, soboty i niedziele). W repertuarze są zarówno filmy ambitne, jak i popularne.

Dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, we wrześniu 2019 r. NCK „Sokół” powróciło na „tory filmowe”, otwierając na nowo Kino „Sokół”. Zakupiony cyfrowy projektor firmy SONY w standardzie DCI, z rozdzielczością 4K, gwarantuje najwyższą jakość obrazu, a wyświetlane filmy i repertuar Kina, wybierane są w oparciu o nowinki filmowe i premierowe.

1 Historia Niska [maszynopis, bez daty],
2 Wilhelm Krach: List do Mariusza Kowalika z 1983 r.,
3 Kronika harcerska 1930-1936,
Mariusz Kowalik: 100-lecie,,Sokoła” w Nisku, Nasza Gmina-Nasze Miasto NISKO,

Kwartalnik Samorządowy, 2004 r. zeszyt 4(8),

5 „Galicja 1904-2004 – tradycje i teraźniejszość”,

Jubileusz 100-lecia siedziby ,,Sokoła” w Nisku,
[Niżańskie Centrum Kultury,,Sokół”, 2004 r.],

6 „Informator Kin Rzeszowskich za lata 1964-1968 [zbiory Mieczysława Barnata],
Informator Kin za lata 1969-1975 [zbiory Mieczysława Barnata],
7 „Andrzej Capiga: Magia kina, Gość Niedzielny – Gość Sandomierski nr 19/711 z 11 maja 2008 r.